ใช่หรือมั่ว ชัวร์หรือไม่ ดูความฉลาดจากรอยหยักของสมอง?

    เราอาจเคยได้ยินประโยคเหล่านี้มาบ้าง “เธอมันรอยหยักในสมองน้อย” “แกมันไม่มีรอยหยักในสมองเอาซะเลย” “เพิ่มรอยหยักในสมองหน่อยไหม” ประโยคเหล่านี้หมายความว่าคนพูดกำลังจะสื่อบอกเราว่าระดับสติปัญญาของเรานั้นต่ำกว่าเกณฑ์มาตรฐาน เมื่อมาลองคิดดูอีกทีหมายความว่าเขาเหล่านั้นมีความเชื่ออย่างสุดหัวใจว่ารอยหยักใสมองมีความสัมพันธ์กับความฉลาดของมนุษย์เรา เอ๊ะ แล้วมันจริงหรือไม่จริงล่ะ

ความฉลาดของมนุษย์สามารถวัดได้จากรอยหยักของสมองจริงหรือไม่ มีการศึกษาวิจัยในประเด็นนี้มาหลายสิบปี จนสามารถค้นพบว่า การที่สมองมีรอยหยักเนื่องจากเซลล์ประสาทก็เพิ่มจำนวนมากขึ้นตามการเจริญเติบโตของเรา สมองจึงเพิ่มพื้นที่ผิวตามไปด้วย แต่สมองมีข้อจำกัดคือไม่สามารถเพิ่มปริมาตรได้ ดังนั้นสมองจึงเพิ่มพื้นที่ผิวโดยการสร้างรอยหยักขึ้นทดแทน หากไม่เช่นนั้นหัวคนเราคงมีขนาดเท่าหมอนหนุนแน่ๆ ส่วนในประเด็นเรื่องความฉลาดนั้น พบว่ามีสัมพันธ์กับความหนาแน่นและจำนวนของจุดประสานประสาทมากกว่ารอยหยักในสมองต่างหาก

    จุดประสานประสาท (Synapse) คือ จุดที่เกิดการส่งต่อกระแสประสาทระหว่างแอกซอน ซึ่งหมายถึงใยประสาทที่นำกระแสประสาทออกจากเซลล์ และเดนไดรท์ ซึ่งทำหน้าที่เป็นใยประสาทที่ทำหน้าที่รับกระแสประสาทเข้ามายังเซลล์ โดยจุดประสานประสาทนี้เป็นช่องว่างพิเศษระหว่างเซลล์ประสาทในสมองที่ช่วยในการสื่อสารระหว่างเซลล์ประสาท และจุดประสานประสาทจะเกิดขึ้นก็ต่อเมื่อเราได้เรียนรู้สิ่งใหม่ๆ หรือกิจกรรมใหม่ๆ เช่น ทำกิจกรรมที่เราไม่เคยทำ การเรียนภาษาใหม่ จะช่วยกระตุ้นให้สมองเราพัฒนาด้านความคิด ความจำ และเป็นการเพิ่มความแข็งแรงให้กับจุดประสานประสาทอีกด้วย พูดแบบชาวบ้านง่ายๆ ก็คือ ยิ่งจุดประสานนี้มีจำนวนมากเท่าไหร่ แสดงว่าเรามีจุดเชื่อมข้อมูลในส่วนต่างๆ ของสมองเข้าด้วยกันมากตามไปด้วย แต่จุดประสานนี้สามารถคลายตัว ออกจากกันได้ ดังนั้นนอกจากปริมาณควรจะเยอะแล้ว จุดเชื่อมประสานควรจะแข็งแรงด้วย ส่วนในการเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานนั้น ทีมนักวิจัยที่มหาวิทยาลัยวิสคอนซิน แมดิสัน ประเทศสหรัฐอเมริกา ค้นพบว่าการนอนหลับช่วยให้สมองของคนเราทำงานได้ดีขึ้น เพราะช่วยลดขนาดของจุดประสานประสาทให้เล็กลง และเพิ่มความแข็งแรงขึ้นอีกด้วย 

    ถึงตอนนี้แล้วหากมีใครมาบอกเราว่ารอยหยักในสมองน้อยก็ขอให้สบายใจได้เลย ว่าไม่ได้เกี่ยวข้องกับความฉลาดของเรา แต่อย่ามัวนิ่งนอนใจ ลองค้นหากิจกรรมที่เราไม่เคยทำ หรือการออกไปเรียนรู้เรื่องราวที่เราไม่คุ้นชินดูบ้าง บวกกับการนอนหลับพักผ่อนอย่างเพียงพอ กินอาหารที่มีประโยชน์ นอกจากจะได้เพิ่มจุดประสานประสาทอย่างที่ได้กล่าวมาแล้ว คุณอาจจะได้ประสบการณ์ที่ดีๆ กับชีวิตคุณมากขึ้นก็ได้นะ 

ที่มาข้อมูล: นิตยสารหมอชาวบ้าน ฉบับ 409 ปี เดือนพฤษภาคม ปี 2556 เรื่อง 8 หนทางสร้างสมอง โดย นายแพทย์สุรเกียรติ อาชานานุภาพ